AI tạo sinh đang là làn sóng hấp dẫn nhất trong giới công nghệ, sau khi OpenAI tung ra ChatGPT. Những đột phá trong xu hướng này được giới phân tích dự đoán có thể thúc đẩy 7% tăng trưởng GDP toàn cầu, tương đương gần 7.000 tỷ USD, trong vòng 10 năm tới.

Sự chậm chân trong phát triển phần mềm và công nghệ học sâu khiến Nhật Bản thua kém Mỹ, Trung Quốc, châu Âu khi tạo mô hình ngôn ngữ lớn.

Các doanh nghiệp Trung Quốc, trong đó có Alibaba và Tencent, đã tung ra ít nhất 79 LLM nội địa trong vòng ba năm qua. Các tập đoàn công nghệ Mỹ như Microsoft, Google và Meta cũng đóng vai trò quan trọng trong thúc đẩy tiến bộ LLM.

Các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) chính là chìa khóa phát triển AI tạo sinh, với khả năng xử lý lượng dữ liệu khổng lồ để tạo ra văn bản và nhiều nội dung khác. "Nhật Bản đang theo sau Mỹ, Trung Quốc và châu Âu trong nỗ lực phát triển những thuật toán này", Noriyuki Kojima, người đồng sáng lập startup LLM Kotoba Technology, nói.

"Vị thế đi sau của Nhật Bản hiện nay bắt nguồn từ hàng loạt thiếu sót trong lĩnh vực học sâu và phát triển phần mềm", Kojima nhận định.

Công nghệ học sâu đòi hỏi cộng đồng kỹ sư phần mềm vững mạnh để phát triển cơ sở hạ tầng và ứng dụng cần thiết. Tuy nhiên, Nhật Bản đang phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt gần 790.000 lập trình viên vào năm 2030, theo số liệu của Bộ Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản. Nước này hiện xếp thứ 28 trong tổng số 63 quốc gia về năng lực am hiểu công nghệ.

Nhật Bản cũng gặp nhiều thách thức phần cứng, khi LLM cần được xây dựng bằng các siêu máy tính như Azure của Microsoft hay IBM Vela. Tuy nhiên, không có doanh nghiệp tư nhân nào ở Nhật Bản sở hữu máy tính đẳng cấp thế giới với tính năng như vậy.

"Các siêu máy tính do chính phủ kiểm soát như Fugaku đang nắm giữ chìa khóa theo đuổi LLM. Quyền truy cập chúng đóng vai trò xương sống với phát triển LLM và hiện là nút nghẽn cổ chai đáng kể nhất trong quy trình", Kojima nhận xét.

Viện Công nghệ Tokyo và Đại học Tohoku dự kiến phối hợp với nhà phát triển Fujitsu và Riken để sử dụng siêu máy tính Fugaku trong phát triển LLM dựa trên dữ liệu của Nhật Bản. Họ sẽ công bố kết quả vào năm 2024 nhằm giúp các kỹ sư và nhà nghiên cứu xây dựng LLM.

Thủ tướng Fumio Kishida hồi tháng 4 tuyên bố chính phủ ủng hộ ứng dụng AI tạo sinh trên quy mô công nghiệp. Phát biểu được đưa ra sau khi ông Kishida gặp CEO Open AI Sam Altman, người cho biết công ty đang tìm phương án mở văn phòng tại Nhật Bản.

Chính phủ Nhật Bản sẽ đầu tư 48,2 triệu USD để chế tạo siêu máy tính mới tại tỉnh Hokkaido, dự kiến đưa vào hoạt động từ năm sau. Nó sẽ chuyên về huấn luyện LLM để thúc đẩy phát triển AI tạo sinh ở Nhật Bản.

Các công ty theo đuổi AI tạo sinh

Nhiều doanh nghiệp lớn tại Nhật Bản đang nỗ lực thúc đẩy vị thế của nước này trong lĩnh vực AI tạo sinh. Bộ phận di động của SoftBank tháng trước tuyên bố có kế hoạch phát triển nền tảng AI tạo sinh riêng.

CEO SoftBank Masayoshi Son cho biết họ sẽ "chuyển từ thế phòng thủ sang tiến công" và đẩy mạnh tập trung vào AI. "Chúng tôi muốn giữ vị trí dẫn đầu trong cách mạng AI", ông nói trong đại hội cổ đông thường niên.

SoftBank đã bán lượng lớn cổ phần tại SB Energy và Fortress Investment Group, giúp họ có thêm nguồn tiền cho phát triển AI thông qua công ty đầu tư mạo hiểu Vision Fund.

Công ty thiết kế chip ARM do SoftBank sở hữu dự kiến IPO tại Mỹ cuối năm nay. "Đó có thể sẽ là đợt IPO lớn nhất thế giới từng chứng kiến", Amir Anvarzadeh, chuyên gia chiến lược tại thị trường Nhật Bản của Asymmetric Advisors, nhận xét.

Tập đoàn viễn thông NTT cũng công bố kế hoạch phát triển LLM riêng trong năm nay, nhằm mục tiêu xây dựng "dịch vụ tinh gọn và hiệu quả", đồng thời đầu tư 56 tỷ USD trong vòng 5 năm tới vào những lĩnh vực đang phát triển như trung tâm dữ liệu và AI, tăng 50% so với khoản đầu tư trước đó.

ARM dự kiến thu về 8-10 tỷ USD trong đợt IPO, nhưng con số có thể lên 50-60 tỷ USD do nhu cầu chip bán dẫn đang tăng mạnh. "Mức tiền tương đương 85% giá trị thị trường của SoftBank, giúp cổ phiếu của họ tăng giá, nhưng điều này sẽ không bảo đảm thành công cho nỗ lực đầu tư vào AI của họ. SoftBank sẽ khó thay đổi tình hình hiện nay, họ không phải đấng cứu tinh với ngành AI Nhật Bản", Anvaradeh cảnh báo.

Nhật Bản đang đặt những bước đi đầu tiên để theo kịp các cường quốc trong lĩnh vực AI tạo sinh. "Khi hạ tầng vững chắc được thiết lập, những thách thức kỹ thuật còn lại có thể được hóa giải dễ dàng nhờ phần mềm nguồn mở và dữ liệu từ những bên tiên phong", Kojima nói.

Dù vậy, Kojima cho rằng các công ty tham gia lĩnh vực này nên chuẩn bị đón nhận sự cạnh tranh trong dài hạn. Phát triển LLM đòi hỏi nguồn lực lớn và đội ngũ lao động trình độ cao, am hiểu cả về xử lý ngôn ngữ tự nhiên và tính năng hiệu suất cao. "Sự tham gia của SoftBank và NTT sẽ không thay đổi tình hình AI trong ngắn hạn", ông nói.

Quản lý AI tại Nhật Bản

Nỗ lực phát triển AI tạo sinh của doanh nghiệp Nhật Bản trùng khớp với quan điểm tích cực trong ứng dụng AI ở nhiều lĩnh vực khác. Khảo sát do Teikoku Databank tiến hành cho thấy hơn 60% công ty nước này có thái độ tích cực với sử dụng AI tạo sinh trong hoạt động, trong khi 9,1% đã áp dụng nó trong thực tế.

Chánh văn phòng Nội các Nhật Bản Hirokazu Matsuno nói chính phủ có thể ứng dụng những công nghệ như ChatGPT nếu chúng giải quyết được lo ngại về an ninh mạng và quyền riêng tư.

Hiroki Habuka, giáo sự tại Trường Luật thuộc Đại học Kyoto, cho rằng chính phủ Nhật Bản cần xây dựng bộ quy tắc mềm về phương thức sử dụng AI tạo sinh, cũng như đánh giá những quy định nghiêm khắc để đối phó với các mối đe dọa cụ thể.

"Hoạt động ứng dụng có thể trở nên vỡ vụn nếu không có bộ quy tắc rõ ràng cho doanh nghiệp về những gì nên làm khi sử dụng AI tạo sinh", ông nói.